Mysteries en geheimen: Fates and furies

Beste Jur,

Herlezen is het echte lezen, vond Nabokov; pas als je het parcours hebt verkend, niet meer wordt afgeleid door de kuilen en kraters van je eigen onwetendheid, kun je de rit werkelijk op waarde schatten. Stijl, details, compositie. Verdraagt het boek die intense aandacht niet? Dan is het waarschijnlijk rommel. (Zoals Thomas Mann en Dostojevski.)

Nabokov, die zijn studenten tentamineerde op patronen in de gordijnstof van de vertrekken van romanprotagonisten, was streng in de leer. Maar hij heeft wel een punt. Ik herinner me nog goed hoe ik, nadat ik de huwelijksroman Light years van James Salter voor de eerste keer had gelezen, onmiddellijk terugbladerde en ademloos opnieuw begon; het boek werd er alleen maar beter van, en dat wordt het nog iedere keer: wat een wonder.

Ook de Amerikaanse schrijfster Lauren Groff bewondert Light years, denk ik. Haar roman Fates and furies is eveneens een portret van een huwelijk, en de manier waarop Groff het verstrijken van de tijd, ongeveer een kwarteeuw, en de gemoedsschakeringen van de geliefden Lotto en Mathilde schildert heeft iets salteriaans. Glad ijs, maar haar taal is rijk, haar antennes zijn gevoelig.

In het eerste deel (Fates) wordt het verhaal verteld vanuit het perspectief van Lotto. Wanneer in het tweede deel (Furies) Mathilde aan het woord komt blijkt de vork echter heel anders in de steel te zitten dan Lotto en de lezer dachten. Na de Light years-achtige tijdreis roept deze wending een nieuwe associatie op: met de straffe dubbelebodemroman The Magus van John Fowles, waarin je zo vaak op het verkeerde been wordt gezet dat je duizelig moet gaan zitten.

James Wood, criticus van The New Yorker en vol lof over Groffs stijl, was niet te spreken over de onthullingen in de tweede helft van haar boek: “Narrative secrets are not the same as human mysteries, a lesson that novelists seem fated to forget, again and again; the former quickly confess themselves, and fall silent, while the true mysteries go on speaking.”

Nabokov zou het vast met hem eens zijn. En ze hebben natuurlijk gelijk. Wie is er niet voor menselijk mysterie? En toch doet deze reductie Groff tekort. In Fates and furies lees én herlees je een huwelijksportret, terwijl het wordt geschreven en herschreven. De geheimen en onthullingen sleuren je voorwaarts door de pagina’s; maar het mysterie van een waarachtige, meerduidige liefde doet je terugbladeren.